OZ 2012/3

126 ORGANIZACIJA ZNANJA 2012, LETN. 17, ZV. 3 the Ministry of Culture and Information of the Republic of Serbia recognised the importance of the revitalisation of village libraries and continued funding certain activities of the project. This paper shows that the innovative concept of work in village libraries is a good model not only for educating and connecting farmers, but also for agribusiness and marketing. It seeks to show that such a concept, tailored to the needs of a local community, may also be applied to libraries elsewhere in the world, which in a year from now will show librarians from Latvia, Lithuania and Macedonia. They have adapted the AgroLib-Ja project to the needs of their local communities and have been implementing it through their libraries. Keywords village libraries, new library services, farmers, AgroLib-Ja project Uvod U 20. veku biblioteke su bile važan deo društvenog i kulturnog života u srpskim selima. Tokom ekonomske recesije 90-tih godina 20. veka, opalo je ulaganje u ruralna područja. U ovom periodu, ali i kasnije, seoske biblioteke nisu mogle da priušte nove knjige i časopise, a umesto knjiga, na njihovim policama se skupljala samo prašina. Kada se govori o celokupnoj mreži biblioteka u Srbiji, treba naglasiti da je ona u gradskim sredinama u potpunosti razvijena, a stanovništvu su na raspolaganju svi tipovi biblioteka, koje mogu da zadovolje njihove najrazličitije kulturne, obrazovne, profesionalne, naučnoistraživačke, zabavne i druge potrebe. Problem nedovoljno razvijene mreže biblioteka i nemogućnost da se zadovolje sve potrebe korisnika, nameće se u ruralnim sredinama i, naročito, u manjim seoskim naseljima, u kojima nema javnih, a često ni školskih biblioteka. Ostali tipovi biblioteka, u skladu sa svojom namenom, ionako nisu zastupljeni u malim, ruralnim naseljima. 1 U Srbiji ukupno ima 326 seoskih biblioteka. Pod pojmom seoska biblioteka podrazumevani su ogranci javnih biblioteka i mesne biblioteke u naseljima izvan opštinskih centara. Za 2010. godinu podatke je dostavilo ukupno 296 seoskih biblioteka (272 ogranka i 24 mesne biblioteke). Od toga računar imaju 132 seoske biblioteke, Internet 18 seoskih biblioteka, a Internet za korisnike ima 12 biblioteka. Zastupljeni su računari različitih konfiguracija, pri čemu jedan broj biblioteka poseduje potpuno zastarelu opremu. 2 U opštini Jagodina ima 52 sela. Demografski podaci nam pokazuju da je broj urbanog i ruralnog stanovništva izbalansiran. Jagodinska opština (grad i sela), po popisu stanovništva iz 2002. godine, ima ukupno 70.894 stanovnika. Gradsku populaciju sačinjava 35.589 stanovnika, dok je seoska populacija zastupljena sa 35.305 stanovnika. 3 Poslednjih decenija više je investirano u grad, a sela su ostala ugrožena i marginalizovana. Od svog nastanka do danas selo je bilo središte poljoprivredne proizvodnje. Za većinu stanovnika sela poljoprivreda i danas predstavlja osnov egzistencije. Za neke stanovnike srpskih sela poljoprivreda je primarni, a za neke sekundarni oblik proizvodnje. Loša ekonomska situacija u srpskom društvu prethodnih decenija uzrokovana je mnogim faktorima (ratovi, inflacija, svetska ekonomska kriza itd). Ekonomski problemi u zemlji posebno su se odražavali na selo i seosku populaciju. Mreža seoskih biblioteka u opštini Jagodina veoma je razvijena, a biblioteke su u prošlosti odigrale važnu ulogu kao kulturni i socijalni centri u životu lokalne zajednice. Tokom 70-tih i 80-tih godina 20. veka svako veće selo imalo je seosku biblioteku. U to vreme usluge seoskih biblioteka bile su klasične i korisnici su bili đaci i ljubitelji lepe književnosti. Tokom 90-tih godina prošlog veka seoske biblioteke izgubile su ovu funkciju, podelivši sudbinu sela. Postale su mesta ispunjena prašinom, bez ikakvih programa i korisnika. Nove knjige nisu kupovane godinama. Mnoge seoske biblioteke su zatvorene, a knjige su nestale ili su držane u lošim uslovima. Zvanično, Narodna biblioteka u Jagodini nadgleda rad 16 seoskih biblioteka u opštini Jagodina, ali mnoge seoske biblioteke postoje samo po imenu. U okviru sprovođenja matične funkcije u Pomoravskom okrugu, Matično odeljenje Narodne biblioteke u Jagodini (Srbija), početkom 2008. godine sprovelo je ispitivanje o stanju seoskih biblioteka u toj opštini i o potrebama seoskog poljoprivrednog stanovništva. Rezultati ispitivanja pokazali su da su seoske biblioteke u lošem stanju, da je fond zastareo i neadekvatan. Seosko stanovništvo mahom ne poznaje rad na računaru i ne shvata prednosti korišćenja informacionih tehnologija. Dugo su se srpska sela suočavala s tehničkim barijerama jer nisu imala pristup Internetu. Još uvek u mnogim selima Srbije teško je ili čak nemoguće da se pristupi Internetu. Važne informacije namenjene poljoprivrednicima ne stižu tamo, jer oni ne mogu da koriste Internet i većina njih čak nema ni kompjuter. Vesna Crnković: NOVA ULOGA SEOSKIH BIBLIOTEKA U SAVREMENOM BIBLIOTEKARSTVU